^{#smrgKİTABEVİ} Sözcüklerin Kökenlerine Etimoloji Yolculuğu: Tarihi Türk Lehçelerinde Farazi Kök *yV- Örneği - 2024

Türk dilinin yazılı kaynaklarında tek başlarına görülmeyen, eldeki yapım eki listelerinde yer alan eklerin yol göstericiliğiyle parçalanamaz hale gelinceye kadar inilmesi yoluyla ulaşılan köklere nazarî / farazî kök denilmektedir. Başlarında birer yıldızla gösterilen bu tip kök sözler, Türk dili için bilinmeyene yolculuk fırsatı sunmaktadır.

Çünkü bu kökler, dilbilimsel gerçeklerle varlığı açık olan sözler olmasına karşın Türk dilinin VII-VIII. yüzyıldan itibaren izlenen yazılı kaynaklarında geçmemektedir. Bu da farazî köklerin, Türk dilinin çok daha eski yüzyıllarına ait oldukları anlamına gelmektedir. Bu sözler başlı başına birer gizemi işaretlerken bir yandan da Türk dilinin bu kökleri kullanarak nasıl söz türettiğini anlama olanağı da sunmaktadır.

Eldeki bu kitap, Türk dilinin farazî köklerinden biri olan ve gerçek anlamı '*yuvarlak olmak' biçiminde ifade edilebilecek *yV- farazî kökünü ve bu kökün türevlerini konu edinmektedir. Türk dilinin, anlamsal düzeyde merkezdeki 'yuvarlak olmak' anlamını esas alarak 'dönmek', 'sarmak' ve 'sıkmak' karşılıklarını geliştirdiği anlaşılmaktadır. Bu karşılıklar hem birbirinden temellenmekte hem de birbirini doğurmaktadır.

Çalışmada, bu itibarla yürütülen çalışmalar sonucu, iki bin üç yüz seksen altı (2386) sözcük *yV- köküne bağlanmıştır. Bu sözlerden bin üç yüz seksen sekiz (1388) tanesi ad; dokuz yüz doksan sekiz (998) adedi ise fiildir.