^{#smrgKİTABEVİ} Suriye Çerkesleri : Fransa İstihbarat Birimi Şam - Kuneytra (1935) - 2024

Olumlu olumsuz, dışarıdan bakış önemlidir. Gözlemler, değerlendirmeler, analizler… Bu raporda Fransa istihbaratı Çerkesler özelini analiz ederken aynı zamanda Ortadoğu'nun yerleşik halkları Dürzi ve Bedevilerle karşılaştırmalar yapıyor, farklı kimlikleri kıyaslıyor. Çerkeslerin bu halklarla sürtüşmeleri, çatışmalar ve ölümler de raporun konusu. Halklar sonuçta kendilerinin belirlemedikleri bir nedenin sonucunda birbirlerini kırmış. Çerkeslerin sürgün edildikleri hemen her coğrafyada, yerleşik halkla benzer durumlar yaşadığını biliyoruz. Avşarlar, Bedeviler, Dürziler, Araplar, Balkan halkları, Türkler… Birbirleri hakkında oluşan olumsuz yargılar sürgün yıllarından kalmadır. Fransa'nın Ortadoğu oyunundaki figüranlarından Çerkeslerin, ölmeli-öldürmeli hizmetleri sırası ve sonrasında hak talebinde bulunduklarını da okuyoruz raporda. Hak taleplerini, bugünden geriye sarıp hem o günün hem de bugünün koşullarında değerlendirmek ufkumuzu açabilir. Elbette sonuçta o günün koşullarında da şimdi de senaryo yazıcılar belirleyici ve karar verici olsalar da…