^{#smrgKİTABEVİ} Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838 - 1868) - 1999

Türkiye'de parlamentonun tarihine baktığımızda bütün araştırmalar bizi I. Meşrûtiyet Meclis-i Meb'ûsân'ına götürürler. Oysa, tarih olayları bir gün içerisinde oluşmazlar. Belirli bir geçmişin, sürecin ürünüdürler. I. Meşrûtiyet ve parlamentosu da hiç şüphesiz, Tanzimat'ın ve onun reform meclisi olan Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye'nin ve İmparatorluk genelinde kurulan meclislerin bırakmış olduğu mirasın üzerine oturmuştur. Bunun yanı sıra Meclis-i Vâlâ, Osmanlı İmparatorluğu'nda kuvvetler ayrılığı prensibinin gelişmesinde de rol oynamış, bu yolda ilk ve önemli adımlar bu dönemde meclisin geçirdiği gelişmeler sonucu olmuştur.

Meclis-i Vâlâ, bir danışma meclisi olarak kurulmuştur. Ancak, görüşmeler, kararların alınma süreci ve işleyişi bakımından oldukça demokratik sayılabilecek bir serbestlik içinde çalışmış, bir parlamento gibi faaliyette bulunmuştur. Araştırmamızda, Tanzimat döneminin bu önemli meclisini ele alarak gün ışığına çıkarmağa çalıştık. Böylece, Tanzimat hareketini ve XIX. yüzyıl Türk yenileşmesini daha iyi anlamak mümkün olacabilecektir. - Ankara, 1991