^#smrgSAHAF Tezakir 1 - 12 - 1953

Birinci Tezkire'de vak'anüvisler arasında cari usul ile bu vazifede buluırnmuş eslaf hakkında biraz malumat verilmiş, mütaakıp dört Tezkire Lütf i Efendi'ye bazı vesikalar gönderildiği bildirilmek için yazılmıştır. Çoğunun mahiyetini tayin edecek kati karinelerden mahrum bulunduğumuz bu vesikaların Lutfi Tarihi'ndeki muharreratın bir kısmı olmasını pek muhtemel görüyoruz. Nitekim Cevdet Paşa, Mısır valisi Mehmed Ali Paşa'nın sadrıazam Hüsrev Paşa'ya yazdığı iki mektubu vak'a-nüvis Lutfi Efendi'ye gönderirken (Tezkire No. 5), bunların "Tarih'e dere olunacak letdif-i muharrerattan" olduğunu söylüyor. Lutfi Efendi ise "letaifi tarihiyyeden olmağla bu mahalle dere olundu" diyerek 5 Tarih'ine böyle iki mektup sureti alıyor ki, Cevdet Paşa'nın yolladığı vesikalar bunlar olsa gerektir.

Beş fasiküle ayırmak şartile neşre başladığımız Tezakir-i Cevdet'in en mühimleri altıncıdan kırkıncıya kadar 35 tezkiredir ve bu tezkireler Tanzimat devrinin bir kısım vekayi'ini hiç bir eserde mevcut olmayan tafsilat ile açık, tekellüfsüz ve manidar bir ifade kullanarak anlattığı gibi, Abdiilhamid II. saltanatının bazı hadiselerine ait kayıtları da ihtiva ederler.

Osmanlı tarihi'nin bu devreleri hakkında yazılmış ciddi eserlerin nekadar mahdut olduğu, hatta birçok meselelerin nasıl karanlıklar içinde bulunduğu düşünülürse, Cevdet Paşa gibi ilim ve ihatası herkesçe maruf bir zat tarafından böyle bir devir hakkında verilen malumatın kıymet ve ehemmiyeti kolaylıkla anlaşılır.