^#smrgSAHAF Tophane-i Amire ve Osmanlı Devletinde Top Döküm Faaliyetleri - 2004

Bu kitap 15. yüzyıldan başlayarak Osmanlıların top döküm faaliyetlerini gerçekleştirdiği Tophane-i Amire binasının ve 19. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı top döküm faaliyetlerinin arşiv belgelerinin ışığı altında araştırılmasına ve incelenmesine dayanmaktadır. Bu incelenirken öncelikle Tophane Meydanı ile birlikte bu meydanı çevreleyen alanda Tophane karhanesinden evvel yapılan veya sonra yapılmış eserlere de değinilmiştir.

Osmanlı Devleti'nde kuvvetli bir şekilde gelişme olanağı bulmuş topçuluk ve buna bağlı olarak gelişen askeri sistemin anlaşılması açısından da ele alınan konu oldukça önem taşımaktadır.

Osmanlı Devleti'nin en büyük askerî sanayi merkezi olan Tophâne-i Âmire'yi ve burada yapılan faaliyetleri ele alan bu çalışmada, özellikle Osmanlılar'ın ateşli silahlarla tanışmaları ve bu alanda ortaya koydukları orjinal katkıları geniş bir şekilde ele alınmaktadır.

>BİRİNCİ BÖLÜM
TOPHÂNE-İ ÂMİRE
I. Tophane ve Tophâne-i Âmire Terimleri Üzerine
II. Osmanlı Tophaneleri
A. Seyyar Top Dökümü
B. İstanbul Haricinde Bulunan Tophaneler
1. Tophâne-i Âmire'den Önce Kurulanlar
a. Bursa
b. Edime Tophanesi
2. Tophâne-i Âmire'den Sonra Kurulanlar
a. Avlonya Tophanesi
b. Semendire Tophanesi
c. Nova Brdo Tophanesi
d. İskenderiye Tophanesi
e. Belgrad Tophanesi
f. Budin Tophanesi
g. Erzurum Tophanesi
h. Mısır Tophanesi
i. Basra Tophanesi
j. Birecik Tophanesi
k. Van Tophanesi
III. Tophâne-i Âmire ve Binaları
A. Tophâne-i Âmire'nin İnşası ve Tarihî Seyri
B. Tophâne-i Âmire Müştemilâtı
1. İmalathane (Dökümhane)
2. Kışlalar (Âsitâneler)
3. Ambar ve Mahzenler
a. Tophâne-i Âmire Mahzeni
b. Galata Mahzeni
c. Tophane Meydanı
d. Bağçe-i Hâs Mahzeni
e. Galata Surları Kulelerinde Bulunan Mahzenler
f. Unkapanı Ambarı
g. Demir Ambarı (ambar-ı âhen)
h. Kömür Ambarı (ambar-ı engişt)
i. Kereste ve Tomruk Ambarı
4. Talimhane
IV. Tophâne-i Âmire'nin Personeli
A. Topçu Ocağı
B. İdarî Personel
1. Topçubaşı
2. Nazır
3. Emin
4. Kâtip
C. Teknik Personel ve Sanatkârlar
1. Dökücübaşı
2. Dökücübaşı Kethüdası
3. Bölükbaşılar
4. Dökücübaşının Maiyyetindeki Sanatkârlar
a. Dökücüler (Rintegân)
b. Haddâdlar
c. Neccârlar
d. Errekeşler
e. Bennâlar
f. Eğeciler
g. Kalemkârlar ve Mücellitler
h. Kefçeciler
i. Şebkârlar
j.Sengtraşlar
5. Diğer Çalışanlar
a. Gemiciler ve Peremeciler
b. Hammallar
c. Irgatlar
d. Arabacılar
e. Bekçiler
f. Vardiyanlar
g. Duagû
h. İmam 186
i. Muvakkit
D. Yaya, Müsellem ve Piyade Gibi Askerî Bir Teşkilâta Bağlı Bazı Askerî Zümrelerin "Nöbetli'lerinden Oluşan Hizmet
Grubu
İKİNCİ BÖLÜM
TOP DÖKÜMÜ İÇİN MALZEME TEMİNİ VE TOP DÖKÜM FAALİYETLERİ
I. Top Döküm Teknolojisi
A. Döküm Teknolojisinin Tarihi Seyri
B. Top Dökümünde Çan Dökümcülüğünün Etkisi
C. Osmanlılarda Top Döküm Teknolojisi
D. Asya ve Afrika Ülkelerine Silah Yardımı ve Teknoloji
Transferi
II. Top Dökümü İçin Gerekli Malzemeler ve Temini
A. Top Döküm Malzemeleri
1. Bakır
2. Kalay
3. Mayalık Malzeme
4. Demir
5. Çelik
6. Kurşun
7. Kükürt
8. Toprak
9. Kereste
10. Ateş Taşı
B. Dökümhanede Kullanılan Diğer Malzemeler
C. Yakacak (Ocaklık) Malzemeler
III. Tophâne-i Âmire'de Top Dökümü
A. Top Dökümü İçin Yapılan Ön Hazırlıklar
B. Kalıpların Hazırlanması
C. Döküm Zamanı
D. Döküm Sonrası Faaliyetler
1. Namlu Ucunun Kesilmesi
2. Falya Deliğinin Açılması
3. Topların Perdahlanması
4. Topların Kontrolleri
E. Top Dökümü Merasimi:
IV. Diğer Faaliyetler
A. Kundak ve Top Arabası İmali
B. Barut Üretimi
C. Gülle Yapımı
D. Kumbara (Humbara) Yapımı
E. Muhtelif Müesseselerin İşlerinin Yapılması
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TOP ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ VE KULLANILDIKLARI
YERLER
I. Yapıldıkları Malzemelere Göre Toplar
A. İlk Toplar
1. Taş Toplar
2. Ağaç Toplar
B. Tek Metalden Yapılan Toplar
1. Demir Toplar
a. Osmanlılarda Demir Top
b. Demir Top Yapımcıları: Cemâ'at-i Topçuyan-ı
Ahengerân
c. Âhengerân-ı Yahudiyan ;
d. Tophâne-i Âmire'de Demir Top Yapımı
e. Yavuz Sultan Selim Zamanında Yapılan
Demir Toplar
2. Baku- Toplar
3. Kurşun Toplar
C. Metal Alaşımlarından Yapılan Toplar
1. Tunç Toplar
a. Tunç Topların Dezavantajları
b. Tunç Topların Avantajları
2. Pirinç Toplar
D. Diğer Toplar
1. Vidalı (İki parçalı) Toplar
2. Deri Toplar
II. Tophâne-i Âmire'de Üretilen Toplar
A. Ağır ve Orta Toplar
1. Şayka
2. Balyemez
3. Bacaluşka
a. Bacaluşka
b. Kanon
4. Kolomborna
B. Hafif Toplar
1. Darbzen
a. Büyük Darbzen (Darbzen-i Büzürg) .
b. Şâhi Darbzen
c. Miyâne Darbzen
d. Küçük Darbzen
2. Prangı
3. Şakaloz/Çakaloz
C. Havan
D. Humbara
III. Osmanlı Toplarının Özellikleri
A. Şekil Özellikleri
B. Kimyasal ve Teknik Özellikleri
IV. îlk Osmanlı Toplan
V. Topların Kullanıldığı Yerler
A. Savaşlarda Kullanılan Toplar
B. Kalelerde Kullanılan Toplar
C. Gemilerde Kullanılan Toplar
1. Sivil (Tüccar) Gemilere Ait Toplar
2. Donanma Topları
D. Merasim ve Şenliklerde Kullanılan Toplar
SONUÇ
BİBLİYOGRAFYA
A. Arşiv Vesikalan
B. Yayımlanmış Arşiv Vesikalan
C. Kaynak Eserler
D. Seyahatnameler
E. Araştırma ve İncelemeler
F. Ansiklopediler ve Sözlükler
DİZİN
EKLER