Bu sayımızda Türkiye darbeler tarihinin önemli köşe taşlarından birisi olan 12 Mart Muhtırası'nın ellinci yılı vesilesiyle Elçin Macar editörlüğünde kapsamlı bir dosya hazırladık. Ertuğrul Kürkçü yazısında, Gladio- MHP ilişkisine dikkat çekerken 12 Eylül'e giden yolun taşlarının nasıl döşendiğini irdeleyip günümüze yansımalarını da tahlil ediyor. Fahri Aral 12 Mart muhtırası ardından gelen darbelerin ve müdahalelerin bakiyesinin bugün “sivil” bir iktidara miras kaldığının altını çiziyor.
Zafer Üskül yazısında 12 Mart muhtırası sonrasında ortaya çıkan reform beklentisiyle askeri müdahaleye verilen desteğin kısa süre sonra aydınlara yönelik başlayan tutuklamalarla büyük bir sükut-u hayale dönüştüğünü aktarıyor. Baskın Oran genç bir Mülkiye asistanı olarak darbenin öncesi ve sonrasına dair tanıklığını bugünden geçmişe doğru bütünlüklü bir analizle yoğuruyor. Çimen Günay Erkol çalışmasında 12 Mart Muhtırası'na giden yolda yayınlanan bazı edebi eserlerin militarizm ve erkek-egemen kültür eleştirisi yaparak muhtıranın ertesinde yayınlananlarla birlikte bir süreklilik arz ettiğini anlatıyor.
Elçin Macar “kontrgerilla” kavramını ilk kez Talat Turhan'ın Bomba Davası'nda yargılanırken kullanmasına atıfla, Turhan'ın yaşamı ve eserleri üstünden bu tartışmaların Susurluk, Ergenekon vb. tariflerle günümüze kadar nasıl sürdüğünün tasvirini yapıyor. Mesut Uyar ve Konstanstinos Travlos İnönü muharebelerinin 100. yıldönümünde Türk ve Yunan tarafları açısından muharebenin siyasal ve askeri sonuçlarını değerlendiriyor. Tuba Demirci, İstanbul Sözleşmesi'nin feshi kararının kadın hakları mücadelesi açısından ne anlam ifade ettiğini ve kadına yönelik erkek şiddetinin önlenmesindeki yerini tarihsel bağlamı içerisinde tartışıyor. Yaprak Zihnioğlu ise yazısında bir hak savunucusu olarak Latife Bekir Çeyrekbaşı'nın Cumhuriyetin kurulmasının ardından girişilen reformları desteklemek ile kadın hakları savunusundan taviz vermeme arasında yaşadığı gitgelleri aktarıyor. Emine Önel Kurt ve Zerrin İren Boynudelik'in “Resimdeki Tatlar” yazı dizisi “Topraktan Tuvale Meyveler” ile devam ediyor. Emel Seyhan'ın hazırladığı “Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay” yazısında Nisan 1921'de yayınlanmış haberler bulunuyor.
Dergimizi yayına hazırlarken tarihşinas camia iki acı haberle sarsıldı. İlkin Osmanlı iktisat tarihçiliğinin duayen ismi, âlim sıfatını taşımayı hayatı ve eserleriyle fazlasıyla hak etmiş hocamız Mehmet Genç'i kaybetmenin derin üzüntüsünü yaşadık. Ardından yeni neslin en yeteneklilerinden mimarlık tarihçisi dostumuz Yavuz Sezer'i genç yaşta Covid-19'dan yitirdiğimizi öğrendik. Bu iki kıymetli insanın hatırlarına dair Ayhan Aktar'ın ve Edhem Eldem'in yazılarını da bu sayımızda bulabilirsiniz. Kıymetli hatıraları önünde saygıyla eğiliyoruz.
