Eğer halklar statülerini belirleme konusunda kendi verili sınırları çerçevesinde kalıyorlarsa, bu durumda mesele özerklik meselesidir; yok eğer var olan birliğinden ayrılma ve kendi devlet örgütünü kurma eğilimindeyseler, mesele ayrılma meselesidir. Kanada'da (Quebec) veya İspanya'da (Basklar, Katalanlar) görüldüğü gibi, her iki seçenek de sadece azınlık halkın özgür iradesine bağlı değildir. Özerklik talebinden ayrılma talebine geçiş, devletin dayattığı ve artık katlanılmaz olan koşullar tarafından yaratılmış, hatta zorlanmış olabilir.
Eğer halklar statülerini belirleme konusunda kendi verili sınırları çerçevesinde kalıyorlarsa, bu durumda mesele özerklik meselesidir; yok eğer var olan birliğinden ayrılma ve kendi devlet örgütünü kurma eğilimindeyseler, mesele ayrılma meselesidir. Kanada'da (Quebec) veya İspanya'da (Basklar, Katalanlar) görüldüğü gibi, her iki seçenek de sadece azınlık halkın özgür iradesine bağlı değildir. Özerklik talebinden ayrılma talebine geçiş, devletin dayattığı ve artık katlanılmaz olan koşullar tarafından yaratılmış, hatta zorlanmış olabilir.