BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ XI
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ XV
KISALTMALARXVII
GİRİŞ
GENEL HATLARIYLA OSMANLI-SAFEVÎ İLİŞKİLERİ
BİRİNCİ BÖLÜM ANADOLU'DA KIZILBAŞLIK
I- Anadolu'da İtikadı Buhran: Mehdîlik İddiası 8
II- Anadolu'da Kızılbaş Çoğunluğu Olan Yerler 11
III- Safevî Sempatizanı Aşiretler 13
IV- Gizli Kızılbaşlar 15
V- Kızılbaş Oğlu Kızılbaşlar 16
VI- Kızılbaş Taraftarhğı İle İtham Edilenler 17
VII- Kızılbaş Osmanlı Askerleri 18
VIII- Kızılbaş Halifeleri 21
IX- Kızılbaşbk (Rafz) Âdet ve Alâmetleri 23
X- Kızılb aşların Genel Psikolojisi 26
XI- Kızılbaşlara Yönelik İthamlar ve İsnat Edilen Suçlar 28
1- Ahlâksızlık, Zina 28
2- Hırsızlık ve Hırsız Yataklığı 30
3- Namazı Terk, Namaz ve Oruç Bilmemek 32
4- Gece-Gündüz Saz ve Sözle Meşgul Olmak 32
5- Ebubekir-Ömer-Osman Düşmanlığı 33
6- Sünnet-İ Resulü Hafife Almak 34
7- Peygambere, Hulefâ-i Râşidîne ve Sahabeye Küfür ve Buğz Etmek 34
8- Hulefâ-İ Râşidîne ve Müslümanlara îhanet ve Düşmanlık 36
9- Müslümanlara "Yezit" Demek 36
10- Şarap İçmek 37
11- Safevîlere Yardım ve Sadaka Toplamak 39
12- Safevîler Lehine Casusluk 42
13- Sahte Para Basmak 43
İKİNCİ BÖLÜM
ANADOLU'DA KIZILBAŞ TAKİBİ
I- Kızılbaş Takibinde Başbuğ Tayini 48
II- Kızılbaş Takibinin Teşviki 48
III- Defter Harici Kızılbaşların Takibi 49
IV- Takipten Kaçanların Vakıf, Mülk, Serbest Tımar¬lar ve Hass-ı Hümâyûna İlticası 49
V- Düzmece Şah İsmail ve Pîr Sultan Olayı 50
VI- Kızılbaşlan Teftiş Yöntemleri 60
1- Hak Üzere, Dikkat ve İhtimam ile, Hukuka Uygun Olarak 60
2- Gizlice ve Açıkça 62
3- Gizlice 62
4- A'yân-I Vilâyet ile Yetkili, Tarafsız, Sünnî ve Güvenilir Kimselere Sorma 64
5- Yüzleştirme 64
6- Bizzat Kendilerinin ya da Sicil Suretlerinin İstanbul'a Gönderilmesi 65
VII- Kızılbaşlan Ele Geçirme Yöntemleri
1- Her Ne/Hangi Yolla Olursa 66
2- Hüsnü Tedbirle/Tedârikle 67
3- Hüsnü Tedârikle Gizlice 68
4- Teftiş Bahanesiyle 69
5- Suçüstü 69
6- Birer Bahane/Töhmet/Yol ile 69
VIII- Kızılbaşların Cezalandırılma Yöntemleri
1- Başka Töhmet ile Hakkından Gelme 70
2- Sicil Ettirdikten Sonra Siyaset 70
3- Tedricen Haklarından Gelme: Külli Telef-i Nefs Olma Korkusu 71
4- Asla Mecal Vermeden Başka Bahane ile Hakkından Gelme 71
5- Kızılırmağa Atıp Boğmai 72
6- Suç Mahallinde Hakkından Gelme 72
7- İbret Olması İçin Hakkından Gelme 72
8- Başka Töhmet ile Hapsetme 73
9- Hukuk Neyi Gerektiriyorsa Yerine Getirme 73
10- Zaman Aşımına Uğramayan Hakların Alınmasından Sonra Cezalandırma 73
IX- Kızılbaşlara Verilen Cezalar
1- Sürgün 73
2- Hapis 77
3- Kürek Mahkûmiyeti 78
4- Siyaset, Hakkından gelme 80
5- Recm 86
X- Kızılbaş Takibinin İstismarı
1- Mahallî Görevlilerin (Kadı, Naip, Subaşı, Muhzır, Bö-lükbaşı vs) Zulmü 87
2- İftira 88
3- Müfterilerin Cezalandırılması 90
4- Kızılbaşların İhbarı Ve Muhbirler 91
5- Kızılbaş Takibinde Taassup Korkusu 93
6- Taassup Örnekleri 93
XI- Kızılbaş Takibinde Rüşvet 95
XII- Kızılbaş Takibinin Savsaklanması: Ehl-i Fesadın Himaye Edilmesi 93
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANADOLU'DA SAFEVÎ PROPAGANDASININ TESİRLERİ
I- Mezhebi Tesirler 100
II- Sosyal Tesirler 101
III- Kültürel Propaganda: Rafızî Kitapları 102
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KIZILBAŞLARA KARŞI OSMANLI POLİTİKALARI
I- Osmanlıların Kızılbaş Halife ve Müritlerine Bakışı 105
II-Osmanlı Istimâlet Politikası 106
III- Osmanlıların Sünnîlik Politikası 109
1- Dinî ve Sosyal Müesseselerin Desteklenmesi 110
2- Halvetîliğin Desteklenmesi 111
3- Bektaşîliğin Desteklenmesi 113
4- Emirle Mescit Yaptırılması 116
IV- Anadolu'da Osmanlı Casusları 117
V- Tekkelerin Kontrolü 118
VI- Siyasî Politikalar 120
1- İran'a Göçü Engelleme Çabalan 120
2- Safevî Topraklarında Karşı Casusluk 122
3- Safevî Elçilerinin Kontrolü 122
4- İranlı Hacıların Kontrolü 123
VII- Ekonomik Politikalar 123
1- Kıymetli Madenler ile Harp Âletleri ve Bunların imâlinde Kullanılan Madenlerin İran'a Geçişinin Engel-lenmesi 124
2- Kızılbaş Katledenlere Dirlik Verilmesi 126
3- Rûm Yiğitlerine Dirlik Verilmesi 126
4- Kızılbaşlara Dirlik Verilmemesi 127
5- Göçebe Türklerin At ve Silahtan Arındırılması 129
VIII- Askerî Politikalar
1- Osmanlı Doğu Sınırında Safevî Korkusu 130
2- Arap-İran-Gürcü Sınırlarının Kontrolü 131
3- Safevî Topraklarına Akınlar Düzenlemek 132
XIX-XVI Asırda Anadolu'da Alevî-Sünnî Farklılaşması 133
SONUÇ 147
BİBLİYOGRAFYA 149
EK I- Belgelerin Çeviri Yazıları, 167
DİZİN 217
EK II-Belgelerin Fotokopileri 227
EK III-Türkiye'de Bektaşî ve Alevîlerin Oturdukları Yerleri Gösterir Harita 289
BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ XI
İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ XV
KISALTMALARXVII
GİRİŞ
GENEL HATLARIYLA OSMANLI-SAFEVÎ İLİŞKİLERİ
BİRİNCİ BÖLÜM ANADOLU'DA KIZILBAŞLIK
I- Anadolu'da İtikadı Buhran: Mehdîlik İddiası 8
II- Anadolu'da Kızılbaş Çoğunluğu Olan Yerler 11
III- Safevî Sempatizanı Aşiretler 13
IV- Gizli Kızılbaşlar 15
V- Kızılbaş Oğlu Kızılbaşlar 16
VI- Kızılbaş Taraftarhğı İle İtham Edilenler 17
VII- Kızılbaş Osmanlı Askerleri 18
VIII- Kızılbaş Halifeleri 21
IX- Kızılbaşbk (Rafz) Âdet ve Alâmetleri 23
X- Kızılb aşların Genel Psikolojisi 26
XI- Kızılbaşlara Yönelik İthamlar ve İsnat Edilen Suçlar 28
1- Ahlâksızlık, Zina 28
2- Hırsızlık ve Hırsız Yataklığı 30
3- Namazı Terk, Namaz ve Oruç Bilmemek 32
4- Gece-Gündüz Saz ve Sözle Meşgul Olmak 32
5- Ebubekir-Ömer-Osman Düşmanlığı 33
6- Sünnet-İ Resulü Hafife Almak 34
7- Peygambere, Hulefâ-i Râşidîne ve Sahabeye Küfür ve Buğz Etmek 34
8- Hulefâ-İ Râşidîne ve Müslümanlara îhanet ve Düşmanlık 36
9- Müslümanlara "Yezit" Demek 36
10- Şarap İçmek 37
11- Safevîlere Yardım ve Sadaka Toplamak 39
12- Safevîler Lehine Casusluk 42
13- Sahte Para Basmak 43
İKİNCİ BÖLÜM
ANADOLU'DA KIZILBAŞ TAKİBİ
I- Kızılbaş Takibinde Başbuğ Tayini 48
II- Kızılbaş Takibinin Teşviki 48
III- Defter Harici Kızılbaşların Takibi 49
IV- Takipten Kaçanların Vakıf, Mülk, Serbest Tımar¬lar ve Hass-ı Hümâyûna İlticası 49
V- Düzmece Şah İsmail ve Pîr Sultan Olayı 50
VI- Kızılbaşlan Teftiş Yöntemleri 60
1- Hak Üzere, Dikkat ve İhtimam ile, Hukuka Uygun Olarak 60
2- Gizlice ve Açıkça 62
3- Gizlice 62
4- A'yân-I Vilâyet ile Yetkili, Tarafsız, Sünnî ve Güvenilir Kimselere Sorma 64
5- Yüzleştirme 64
6- Bizzat Kendilerinin ya da Sicil Suretlerinin İstanbul'a Gönderilmesi 65
VII- Kızılbaşlan Ele Geçirme Yöntemleri
1- Her Ne/Hangi Yolla Olursa 66
2- Hüsnü Tedbirle/Tedârikle 67
3- Hüsnü Tedârikle Gizlice 68
4- Teftiş Bahanesiyle 69
5- Suçüstü 69
6- Birer Bahane/Töhmet/Yol ile 69
VIII- Kızılbaşların Cezalandırılma Yöntemleri
1- Başka Töhmet ile Hakkından Gelme 70
2- Sicil Ettirdikten Sonra Siyaset 70
3- Tedricen Haklarından Gelme: Külli Telef-i Nefs Olma Korkusu 71
4- Asla Mecal Vermeden Başka Bahane ile Hakkından Gelme 71
5- Kızılırmağa Atıp Boğmai 72
6- Suç Mahallinde Hakkından Gelme 72
7- İbret Olması İçin Hakkından Gelme 72
8- Başka Töhmet ile Hapsetme 73
9- Hukuk Neyi Gerektiriyorsa Yerine Getirme 73
10- Zaman Aşımına Uğramayan Hakların Alınmasından Sonra Cezalandırma 73
IX- Kızılbaşlara Verilen Cezalar
1- Sürgün 73
2- Hapis 77
3- Kürek Mahkûmiyeti 78
4- Siyaset, Hakkından gelme 80
5- Recm 86
X- Kızılbaş Takibinin İstismarı
1- Mahallî Görevlilerin (Kadı, Naip, Subaşı, Muhzır, Bö-lükbaşı vs) Zulmü 87
2- İftira 88
3- Müfterilerin Cezalandırılması 90
4- Kızılbaşların İhbarı Ve Muhbirler 91
5- Kızılbaş Takibinde Taassup Korkusu 93
6- Taassup Örnekleri 93
XI- Kızılbaş Takibinde Rüşvet 95
XII- Kızılbaş Takibinin Savsaklanması: Ehl-i Fesadın Himaye Edilmesi 93
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANADOLU'DA SAFEVÎ PROPAGANDASININ TESİRLERİ
I- Mezhebi Tesirler 100
II- Sosyal Tesirler 101
III- Kültürel Propaganda: Rafızî Kitapları 102
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM KIZILBAŞLARA KARŞI OSMANLI POLİTİKALARI
I- Osmanlıların Kızılbaş Halife ve Müritlerine Bakışı 105
II-Osmanlı Istimâlet Politikası 106
III- Osmanlıların Sünnîlik Politikası 109
1- Dinî ve Sosyal Müesseselerin Desteklenmesi 110
2- Halvetîliğin Desteklenmesi 111
3- Bektaşîliğin Desteklenmesi 113
4- Emirle Mescit Yaptırılması 116
IV- Anadolu'da Osmanlı Casusları 117
V- Tekkelerin Kontrolü 118
VI- Siyasî Politikalar 120
1- İran'a Göçü Engelleme Çabalan 120
2- Safevî Topraklarında Karşı Casusluk 122
3- Safevî Elçilerinin Kontrolü 122
4- İranlı Hacıların Kontrolü 123
VII- Ekonomik Politikalar 123
1- Kıymetli Madenler ile Harp Âletleri ve Bunların imâlinde Kullanılan Madenlerin İran'a Geçişinin Engel-lenmesi 124
2- Kızılbaş Katledenlere Dirlik Verilmesi 126
3- Rûm Yiğitlerine Dirlik Verilmesi 126
4- Kızılbaşlara Dirlik Verilmemesi 127
5- Göçebe Türklerin At ve Silahtan Arındırılması 129
VIII- Askerî Politikalar
1- Osmanlı Doğu Sınırında Safevî Korkusu 130
2- Arap-İran-Gürcü Sınırlarının Kontrolü 131
3- Safevî Topraklarına Akınlar Düzenlemek 132
XIX-XVI Asırda Anadolu'da Alevî-Sünnî Farklılaşması 133
SONUÇ 147
BİBLİYOGRAFYA 149
EK I- Belgelerin Çeviri Yazıları, 167
DİZİN 217
EK II-Belgelerin Fotokopileri 227
EK III-Türkiye'de Bektaşî ve Alevîlerin Oturdukları Yerleri Gösterir Harita 289
