^{#smrgKİTABEVİ} Yakınçağ Siyasal Düşünceler Tarihi - 2013

Toplumun mutluluğu ve düşkünlüğü ortak mülkiyet duygusunun yücelttiği ya da derinleştirdiği insanların mutluluğu ve düşkünlüğüdür. Toplumun istenci bu insanların istencinin ortak sonucudur. Vicdanı bir denge kurulduğunda o insanlarda soylu olan ve olmayan şeylerin bir anlatımıdır. Her insanı topluluğa yaptığı katkıya göre değerlendirebilirsek toplumdan da bu insan için ne yaptığını sormaya aynı biçimde hakkımız olur. Herkesin pay aldığı ve paylaşmanın her insan için başlıca bir öğe olduğu biçim dışında en büyük sayının ya da herhangi bir büyük sayının en büyük mutluluğu gerçekleşemez. Ama tek tek erkek ve kadınların yaşadığı mutluluk dışında bir mutluluk yoktur bunun gibi insanların ruhunu içeren ortak bir benlik yoktur. Bireylerin belirgin ve ayrı kişiliklerinin uyum içinde gelişebildiği ve ortak bir başarıya katkıda bulunabildiği toplumlar vardır. L.T. Hobhouse The Metaphysical Theoryofthe State

İnsan kafasında oluşan tasarımlar da zorunlu olarak deneyle doğruluğu kanıtlanabilen ve maddi önverilerle bağlı olarak maddi yaşam sürecinin yüceltilmiş biçimleridir. Ahlak din metafizik ideolojinin bütün geri kalan kesimi ve onlara karşılık düşen bilinç biçimleri görüldüğü gibi artık bağımsızlığa benzeyen hiçbir özelliğe sahip değildirler. Ne tarihleri ne gelişmeleri vardır ama insanlar maddi üretimlerini ve maddi ilişkilerini geliştirerek maddi varlıklarıyla birlikte düşüncelerini ve düşüncelerinin ürünlerini de değiştirirler. Yaşamı belirleyen bilinç değildir bilinci belirleyen yaşamdır. K. Marks F. Engels The German Ideology